تعاریف و تاریخچه:
ختنه(circumcision) شایعترین عمل جراحی است که روی نوزادان پسر انجام میشود. در ختنه پوست کلاهک آلت برداشته میشود. یکی از کهنترین اعمال جراحی شناخته شده در جهان، ختنه میباشد که نزدیک پانزده هزار سال قدمت دارد ودانشمندان انجام شدن این عمل را در اجساد مومیائی شده مصریان باستان نشان داده اند. در میان ادیان مختلف جهان، در ادیان ابراهیمی یهودیت و اسلام انجام ختنه به عنوان اقدامی مذهبی توصیه شده‌است. در مسیحیت ختنه به عنوان دستوری دینی وجود ندارد. همه نوزادان پسر، براساس آئین یهود، در روز هشتم تولد باید ختنه شوند.
در اسلام زمان خاصی برای ختنه ذکر نشده‌است. در سال ۱۹۸۸ آکادمی پزشکی کودکان آمریکا به طور رسمی اظهار داشت که مزایای ختنه نوزاد بسیار بیشتر از عوارض آن است؛ بر این اساس نزدیک ۸۰ % نوزادان پسر در آمریکا در دوران نوزادی ختنه می شوند. در رابطه با بهترین زمان انجام ختنه هیچگونه اجماعی وجود ندارد؛ ولی بهتر است ختنه حداکثر زیر دو سال انجام شود. بسیاری از پزشکان معتقدند ختنه بین 6 تا 12 ماهگی، توسط پزشک مجرب به کمک متخصص بیهوشی وارد انجام گردد.
روشهای ختنه:
ختنه عموماً به دو روش حلقه و جراحی انجام میپذیرد. آنچه که بسیار حایز اهمیت است، تجربه پزشک میباشد. ختنه نباید توسط غیر پزشک و حتی پزشک ناوارد انجام شود، تا از بروز فاجعه جلوگیری شود. پوست باید متناسب برداشته شود. قبل از ختنه بهتر است تستهای انعقادی درخواست گردد، چرا که خونریزی شایعترین عارضه ختنه میباشد.
حلقه ختنه
بیهوشی در ختنه:
انجام ختنه بدون بی دردی مناسب می‌تواند خاطره ای بد برای کودک بجای گذارد. نوزادی که بدون بی حسی ختنه میشود، درد زیادی را تحمل می‌کند و علاوه بر اهمیت خود درد، این خاطره باعث میشود که نوزاد نسبت به سایر دردهای دیگر مثل واکسن‌هایی که بعداً به کودک تزریق میشود، واکنش شدیدتری نشان دهد.بر اساس این یافته، انجمن اطفال آمریکا توصیه می‌کند که در حین انجام ختنه حتماً باید نوزاد بی‌حس شود. انواع داروهای بی‌حسی مورد استفاده در حین انجام ختنه عبارتند از: بی‌حسی زیرپوستی آلت تناسلی، بی‌حس کردن عصب پشت آلت تناسلی و روی پوست که ترکیبی از مواد بی‌حس کننده موضعی است. عوارض تزریق بی‌حس کننده موضعی مشتمل بر کبودی و سیاه شدن پوست آلت است که در 1.2% موارد دیده میشود. بهتر است ختنه در زیر سن 15 روزگی با بی حسی موضعی و بالای 6 ماهگی تحت بیهوشی عمومی و در سنین مابین این دو بیهوشی بر اساس تعامل والدین و پزشک انجام گردد.
ممنوعیت ها و مزایای بالقوه ختنه:
ممنوعیت های انجام ختنه شامل نارس بودن کودک، کودک بد حال، زردی، هیپوسپادیاس، کوچک بودن آلت، انحنای آلت، آلت نهفته، اشکال در پوست کلاهک آلت، هیدروسل یا فتق بزرگ و اختلال انعقادی میباشد. به همین علت معاینه قبل ختنه ضروری است.
مزایای بالقوه ختنه عبارتند از:
پیشگیری از سرطان آلت، عفونت ادراری، و فیموزیس است. ختنه احتمال عفونت ادراری در کودکان؛ به ویژه در سن زیر یک سال؛را 10 برابر کاهش میدهد.
عوارض ختنه:
عوارض عمل ختنه درحدود 5-0.2 درصد موارد گزارش شده است. بیشتر عوارض خفیف هستند. ضعف تکنیکی می‌تواند موجب بر جای ماندن عوارض خطرناک زودرس و دیر رس شود. شایعترین عارضه خون ریزی است که در 0.1 درصد موارد مشاهده شده است و در کودکان بزرگتر شایع تر میباشد. این خونریزی به ندرت نیاز به انتقال خون دارد و با اقدامات ساده ؛ازجمله فشردن آلت؛ کنترل میشود.
دومین عارضه عفونت موضعی است که خفیف و به صورت قرمزی و ترشح چرک آشکار میشود. موارد منفردی از عوارض گزارش شده که شامل فیموزیس[phymosis] ( حالتی که پوست کلاهک آلت از روی کلاهک عقب نمیرود ) ، بازشدن زخم، آلت نهفته(hidden penis) ، اشکالات زیبایی به علت پوست اضافه یا کم، احتباس ادراری(urinary retention)، التهاب نوک مجرا (مِآتیت[meatitis])، تنگی مِآ (نوک مجرا [meatal stenosis])، کوردی(انحنای آلت[chordee])، انکلوژن کیست(inclusion cyst)، چسبندگی آلت و باقی ماندن اجزای حلقه است. عوارض جراحی خطیری همچون فیستول مجرا(urethral fistula) ، قطع کلاهک آلت(glans amputation)، و سیاه شدن آلت به دنبال ختنه دیده شده‌است.تجربه پزشک در کاهش میزان عوارض موثر است.
مراقبت پس از ختنه:
خونریزی خفیف معمولأ با فشار ملایم گاز تمیز به مدت 10-5 دقیقه برطرف میشود.گاز پانسمان 24 ساعت پس از ختنه برداشت میشود. قبل از برداشت میباید با آب گرم خیس و شل شود تا کودک اذیت نشود. معمولأ التیام آلت 10-7 روز طول میکشد؛ ولی در سنین بالاتر التیام دیرتر رخ میدهد. در ابتدا نوک آلت متورم و قرمزخواهدبود. چند روز اول دلمه یا ترشح زردرنگ بر روی آلت دیده میشود که گذرا است. این دلمه خودبخود از بین میرود. جهت تسکین درد شربت استامینوفن 15-10 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن کودک هر 6 ساعت تجویز میگردد.
درد نباید بیش از 7-4 روز طول بکشد. ناحیه ختنه میباید حتی الامکان تمیز بماند. آلت به آرامی با آب گرم پس از هر تعویض پانسمان شستشو داده شود. استفاده از وازلین مانع از چسبیدن زخم به پوشک میگردد. پوشک میباید شل بسته شود. استحمام ( وان) تا التیام آلت به تعویق بیفتد.
در صورت مشاهده موارد زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی پایدار
- افزایش قرمزی، ویا عدم برطرف شدن آن طی 5-3 روز پس ختنه
- تب
- تشدید ترشح وتورم، ترشح بدبو، تاول چرکی
- ناتوانی در ادرار کردن در 8-6 ساعت اول پس از ختنه
- در صورتیکه حلقه ختنه تا 12-10 روز پس از عمل نیافتد
- کل آلت قرمز و متورم باشد
- عدم پاسخ به مسکن و بیقراری شدید، گریه شدید و امتناع از غذا خوردن
در صورت نبود مشکل، بهتر است 2 هفته پس از ختنه به پزشک جهت ویزیت کودک مراجعه شود. بخیه های ختنه جذبی هستند. در موارد استفاده از حلقه؛ طی 7تا14روز حلقه می افتد.
