درد حاد کیسه بیضه(acute scrotum) ، حالتی است که یک پسر با شروع ناگهانی مراجعه نموده و میتواند با تورم و قرمزی کیسه بیضه همراه باشد یا نباشد. درد حاد کیسه بیضه یک اورژانس پزشکی است.
علل:
علل بسیار متنوع بوده و عبارتند از:
چرخش بیضه
چرخش آپاندیس بیضه
ضربه به بیضه
تومور
ارکیت ( التهاب بیضه ) به دنبال اریون
ارکیت ( التهاب بیضه ) به دنبال بیماری عروقی
درد ارجاعی از سنگ حالب
فتق کشاله ران
هیدروسل ( تجمع مایع ) دور بیضه
واریکوسل
گزش حشرات
اپیدیدیمیت ( التهاب اپیدیدیم [ زایده طویل و باریک عقب بیضه که شامل مجاری خروجی منی است])
ورم بدون علت کیسه بیضه
سایر علل نادر
چرخش بیضه [testicular torsion] ( تورشن طناب بیضه )
این عارضه برای اولین بار در سال 1840 میلادی گزارش شده است. میزان بروز آن نامشخص است. تأخیر در تشخیص آن منجر به از بین رفتن دایمی بیضه میشود. علت آن مشخص نیست. بیضه بر روی محور طناب بیضه میچرخد. در این حالت کاهش یا قطع جریان خون بیضه رخ میدهد. گاهی چرخش بیضه در دوران زندگی داخل رحمی رخ میدهد. تورشن طناب بیضه در فصل زمستان شایعتر است.
تظاهر بالینی:
چرخش بیضه در هر سنی دیده میشود، ولی در سنین 12 تا 16 سالگی شایعتر است. به ندرت دوطرفه است. گاهی کودک به دنبال ضربه به بیضه دچار تورشن طناب بیضه میشود. دردی که تا یک ساعت پس از ضربه به بیضه برطرف نشود غیرطبیعی بوده و می باید از نظر تورشن طناب بیضه ارزیابی گردد. برخی اوقات کودک علایم ملایم تری داشته، در کیسه بیضه درد احساس نمیکند ولی ممکن است درد در شکم یا کشاله ران داشته باشد. تهوع و استفراغ در 10 تا 60 درصد کودکان دیده میشود. با گذشت زمان قرمزی و ادم در کیسه بیضه پدید می آید. در معاینه بیضه حساس است. درد به دنبال بالا آوردن بیضه تشدید میگردد. گاهی تورشن طناب بیضه به صورت متناوب رخ میدهد.
مطالعات تشخیصی:
آزمایش کامل ادرار از نظر رد اپیدیدیمیت و سنگ دستگاه ادراری درخواست میشود. روشهای تشخیصی شامل اسکن بیضه و سونوگرافی داپلر رنگی از بیضه است؛ ولی از این دو مهمتر قضاوت بالینی پزشک است؛ چرا که اولأ هیچ یک از این دو روش دقت 100% نداشته و ثانیأ ممکن است امکان انجام آن به صورت اورژانس مقدور نباشد و ثالثأً مهمتر از همه اینکه مدت زمان طلایی برای تشخیص و اقدام درمانی 4 تا 6 ساعت است؛ در غیر این صورت خطر از بین رفتن بیضه وجود دارد.
درمان جراحی:
زمانی که یافته های بالینی مشکوک به چرخش بیضه یا مطرح کننده آن هستند، تأًخیر جهت انجام اسکن بیضه و سونوگرافی داپلر رنگی از بیضه جایز نیست و توصیه به جراحی فوری میشود. جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام میپذیرد. در حین جراحی بیضه با نخ به دیواره داخلی کیسه بیضه ثابت ( فیکس ) میشود. در صورت تایید چرخش بیضه در حین جراحی، بیضه مقابل نیز فیکس میگردد.
پیگیری: پیگیری حداقل 6 ماه لازم است تا وقوع و شدت کوچک شدن بیضه تعیین شود. میزان مؤفقیت در صورت جراحی در 6 ساعت اول، 95 درصد میباشد.
چرخش آپاندیس بیضه [testicular appendix torsion]:
آپاندیس بیضه، بقایای جنینی مجرای تناسلی مؤنث است که در اثر فقدان تحریک هورمونی زنانه تحلیل میرود. چرخش آپاندیس بیضه شایعترین علت درد حاد کیسه بیضه در کودکان قبل از بلوغ میباشد. علت آن مشخص نیست. در سنین 7 تا 12 سالگی شایعتر است.
تظاهر بالینی:
درد بیضه به صورت ناگهانی یا با شروع تدریجی دیده میشود. درد ممکن است به دنبال ضربه یا فعالیت ورزشی رخ دهد. درد میتواند خفیف یا شدید بوده و متناوب باشد. درد ممکن است با فعالیت تشدید و با استراحت تخفیف یابد. درد با تهوع و استفراغ همراه نبوده و در کل بیضه نیز بر خلاف چرخش طناب بیضه منتشر نمیباشد. در صورت گذشت زمان، درد موجب اشکال در راه رفتن و فعالیت ورزشی میشود. در معاینه ممکن است یک بر آمدگی کوچک و حساس در بالای بیضه به دست خورد.
نمای حین عمل چرخش آپاندیس بیضه چپ
مطالعات تشخیصی:
در سونوگرافی داپلر رنگی، آپاندیس بیضه چرخیده به صورت بر آمدگی بیضوی شکل در بالای بیضه، بدون جریان خون رؤیت میشود.
درمان:
در صورت مسجل بودن تشخیص، میتوان به کودک مسکن تجویز نمود و تحت نظر قرار داد. کیسه یخ به مدت 15-10 دقیقه، روزی چند بار در 48 ساعت اول، به کاهش درد و تورم کمک میکند. یخ نباید مستقیمأ روی پوست قرار داده شود، چرا که میتواند منجر به یخ زدن پوست شود. یخ می باید داخل پارچه قرار داده شود. معمولأ درد پس از 48 ساعت کم میشود و طی 2 تا 12 روز از بین میرود. در موارد درد شدید، طول کشیده و حملات راجعه؛ آپاندیس بیضه به کمک جراحی برداشته میشود. در صورت شک به تشخیص، توصیه به جراحی فوری میگردد. جراحی باعث کاهش دوره نقاهت میشود.
اپیدیدیمیت [epididymitis]:
این بیماری ثانویه به بازگشت ادرار به داخل اپیدیدیم پدید می آید. میزان شیوع آن در کودکان نامشخص است. حداکثر شیوع سنی در دوران شیرخواری و بلوغ است. عوامل خطر برای ایجاد اپیدیدیمیت شامل مثانه عصبی، سونداژ تمیز متناوب،تنگی مجرا، و سایر ناهنجاریهای مادرزادی است.
تظاهر بالینی:
علایم مشابه سایر علل درد حاد کیسه بیضه است، ولی شروع آن میتواند تدریجی تر و موذیانه باشد. تهوع و استفراغ به ندرت دیده شده، ولی تب و علایم ادراری ممکن است مشاهده گردند. در معاینه اپیدیدیم حساس و متورم است. ممکن است کیسه بیضه قرمز باشد.
مطالعات تشخیصی:
در 20 تا 40 درصد موارد در آزمایش ادرار، باکتری و گلبول سفید دیده میشود.در سونوگرافی داپلر رنگی، افزایش جریان خون در اپیدیدیم و بیضه میتواند مشاهده گردد.
درمان:
درمان این بیماران شامل استراحت، مصرف مایعات فراوان، مسکن و تجویز آنتی بیوتیک است. دوره درمان 14 روز میباشد. شیرخواران خردسال می باید بستری شوند. در سیر درمان سونوگرافی از سیستم ادراری نیز درخواست میگردد. درد و تورم طی یک هفته برطرف میشوند؛ ولی سفتی اپیدیدیم چند هفته باقی میماند.
عوارض:
شامل کوچک شدن بیضه و آبسه بیضه میباشد. به ندرت کاهش باروری رخ میدهد.
ارکیت اوریونی[mump orchitis]:
ارکیت اوریونی 4 تا 6 روز پس از تورم غده بناگوشی پدید می آید و شایعترین علت ارکیت میباشد. در 70% موارد یکطرفه است؛ در حالیکه در 30% موارد 1 تا 9 روز بعد بیضه مقابل نیز درگیر میشود. ارکیت اوریونی اکثرأ زیر سن 10 سالگی رخ میدهد. ثلث بیماران مبتلا به اوریون، دچارارکیت میشوند. مواردی از ارکیت به دنبال واکسیناسیون با واکسن اوریون-سرخک-سرخجه دیده شده است.
تظاهر بالینی:
سیر بیماری از درد خفیف تا شدید متغیر است. در این بیماران تب، لرز، بیحالی، تهوع، سردرد و درد عضلانی دیده میشود. در معاینه بیضه سفت و بزرگ شده است. کیسه بیضه قرمز میباشد.اپیدیدیم حساس نیست.
مطالعات تشخیصی:
تشخیص ارکیت اوریونی به کمک شرح حال و معاینه فیزیکی داده میشود، و توسط آزمایش سرمی تأیید میگردد. سونوگرافی جهت رد سایر علل درد حاد کیسه بیضه درخواست میشود.
درمان:
درمان شامل استراحت، مسکن و بالا آوردن کیسه بیضه است. کیسه یخ به مدت 15-10 دقیقه، روزی چند بار در 48 ساعت اول، به کاهش درد و تورم کمک میکند. یخ نباید مستقیمأ روی پوست قرار داده شود، چرا که میتواند منجر به یخ زدن پوست شود. یخ می باید داخل پارچه قرار داده شود.در اکثر موارد طی 3 تا 10 روز ارکیت اوریونی مرتفع میگردد؛ ولی حساسیت کیسه بیضه ممکن است هفته ها باقی بماند. در 13-7% موارد کاهش باروری رخ میدهد، ولی عقیمی نادر است.
