سیاهرگهای بیضه شبکه ای در کیسه بیضه و کانال کشاله ران دارند؛ که به آن شبکه پامپی نیفرم اطلاق میگردد. واریکوسل(varicocele) عبارت است از اتساع و پیچ وخم سیاهرگهای طناب بیضوی.واریکوسل ممکن است در دوران نوجوانی آشکار میشود. گرچه این بیماری به عنوان یکی از علل ناباروری مردان شناخته شده است.
یک مطالعه نشان می دهد 85% مردان مبتلا به واریکوسل صاحب فرزند شده اند.واریکوسل بین سنین 10 تا 15 سالگی آشکار میگردد؛ و به ندرت قبل از بلوغ مشاهده میشود. 16-8% کودکان بزرگتر از 10 سال مبتلا به واریکوسل بالینی هستند.
واریکوسل عمدتاً در سمت چپ دیده میشود. در 50-15% بیماران واریکوسل دوطرفه است. علت این پدیده طولانی تر بودن سیاهرگ تخلیه کننده خون بیضه چپ تا سیاهرگ کلیوی و همچنین زاویه عمودی تر آن نسبت به سمت راست می باشد. علل آن مشتمل بر استعداد ژنتیکی، قد بلند و لاغر، و اختلالات سیاهرگی میباشد. تقریباً 50-30% افراد مبتلا به ناباروری اولیه، واریکوسل دارند. واریکوسل موجب افزایش اسپرم های غیرطبیعی، کاهش تعداد و تحرک اسپرم ها در آزمایش نطفه میشود. آزمایش نطفه قبل از سن 18 سالگی درخواست نمیشود.
تشخیص:
واریکوسل نوجوانان اغلب فاقد علامت است و بیماری عمدتاً توسط پزشک تشخیص و در معاینات روتین مدرسه و ورزشی مشخص میگردد. درد در 10% موارد گزارش شده است؛ که معمولاً در واریکوسل درجه 3 و در انتهای روز دیده میشود. گاهی واریکوسل به صورت توده در کیسه بیضه تظاهر مینماید.
طبقه بندی:
بیمار در اتاق گرم در حالت درازکشیده و ایستاده معاینه میشود. واریکوسل از نظر بالینی به سه درجه 1،2 و 3 تقسیم میشود. سیاهرگهای واریکوسل درجه 1 صرفاً در حالت زور زدن لمس میشود در حالیکه واریکوسل درجه 2 در حالت ایستاده بدون زور زدن قابل لمس است. سیاهرگهای بیضه در واریکوسل درجه 3 قابل مشاهده میباشد. واریکوسل تحت بالینی یا مخفی با معاینه قابل لمس نیست، ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود. اگر در حالت درازکشیده به نحو واضحی از شدت واریکوسل کاسته نشود؛ توصیه به انجام سونوگرافی شکم و لگن میشود. قوام و حجم بیضه در معاینه اول و طی پیگیری های بعدی میباید ارزیابی گردد. هرچه شدت واریکوسل بیشتر باشد؛ آسیب بیضه بیشتر خواهد بود؛ که مکانیسم آن مشخص نیست. کاهش نسبی حجم بیضه چپ در20-15% موارد بیضه های مبتلا به وقوع می پیوندد. این مشکل پس از جراحی واریکوسل در 70-55% بیماران برطرف میگردد.
سونوگرافی حساس ترین روش برای تعیین تفاوت حجم بیضه ها است. از ارکیدومتر، که یک وسیله اندازه گیری تخصصی است، نیز در ارزیابی حجم بیضه استفاده میشود. تفاوت حجم بیضه ها بیش از 3 سانتی متر مکعب مهم تلقی میگردد. حجم بیضه طبیعی در سنین قبل از بلوغ 1 تا 2 سانتیمتر مکعب است.
درمان:
دلایل عمده جراحی ( واریکوسلکتومی[varicocelectomy] ) واریکوسل نوجوانان عبارتند از:
کوچک شدن بیضه مساوی یا بیش از 20% یا بیش از 2 تا 3 سانتیمتر مکعب
واریکوسل دوطرفه قابل لمس
درد
اختلال در آزمایش نطفه در افراد بالای 18 سال
اگر اختلاف حجم وجود ندارد و بیمار فاقد علامت اذیت کننده است، سونوگرافی و معاینه سالیانه یا هر 6 ماه توصیه میگردد.
در بیماری که با ناباروری و واریکوسل مراجعه می نماید علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش نطفه برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می دهند. جراحی به صورت باز،لاپاروسکوپیک، آمبولیزاسیون و اسکلروتراپی است.
جراحی میکروسرجیکال روش انتخابی عمل واریکوسلکتومی میباشد.در دوران بلوغ بهتر است از واریکوسلکتومی لاپاروسکوپیک پرهیز گردد . در هنگام جراحی سیاهرگهای طناب بیضه بریده و بسته میشوند. عمل تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی، بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی، انجام می گردد. مدت زمان عمل جدود 30 دقیقه می باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص میشود.
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل درد یا عفونت زخم ؛ خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل می باشد. بیمار 3-2 روز پس از عمل میتواند فعالیت معمولی را شروع کند.
عوارض جراحی مشتمل بر موارد ذیل است:
عود ( 16-9% )
پیدایش آب اطراف بیضه (14-0% )
از بین رفتن (کوچک شدن ) بیضه ( کمتر از 1% )
درد بیضه ( کمتر از 1% )
میزان عود در روش میکروسرجیکال از همه کمتر است. میزان عوارض جراحی به تجربه جراح و روش جراحی مرتبط است. در افراد بالای 18 سال آزمایش نطفه 4 ماه پس از عمل تکرار میگردد. در 70% موارد آزمایش نطفه پس از عمل بهبود یافته، در حالیکه در 20-15% بدون تغییر مانده و در 15-10% بدتر میشود. به بیمار توصیه میشود که پس از عمل مدتی لباس زیر تنگ بپوشد.
در صورت عدم لزوم جراحی، حجم بیضه هر 12-6 ماه ارزیابی شده و پس از 18 سالگی آزمایش نطفه هر سال داده میشود. تا زمانی که معاینه بیضه و آزمایش نطفه طبیعی است؛ نیازی به اقدام جراحی نیست. این نکته حایز اهمیت است که آزمایش نطفه طبیعی تضمین کننده باروری نرمال نیست؛ زیرا با گذشت زمان ممکن است اشکالاتی در آزمایش نطفه پدید آید.
ممنوعیت جراحی:
واریکوسلکتومی در افراد سالم ممنوعیت خاصی ندارد. سابقه جراحی در کشاله ران به سایر دلایل، نظیر ترمیم فتق،عمل جراحی مجدد از کشاله ران را سخت تر کرده و بالقوه برای ساختمانهای طناب بیضه پر مخاطره است.
